ASML-baas mist visie in Nederland: ‘Het lijkt wel of politici hun hoofd in het zand steken’
PETER WENNINKVELDHOVEN – Wie bekommert zich over het Nederland van 2035? Of 2045? Politici in ieder geval niet, zegt Peter Wennink, de baas van chipmachinemaker ASML. ,,Als het Nationaal Groeifonds een soort politieke graaipot wordt, doe ik er niet meer aan mee.”
Merlijn van Dijk
Dat fonds, waar Wennink vicevoorzitter van is, werd opgericht om de economische groei van Nederland in de (verre) toekomst veilig te stellen. Tenzij het geld uit het fonds deels gebruikt wordt om de brandstofprijs te drukken natuurlijk.
Een meerderheid van de Tweede Kamer wil de accijns op diesel en benzine bevriezen en zo voorkomen dat tanken volgend jaar veel duurder wordt. Daar is zo’n 1,2 miljard euro voor nodig. Mogelijk wordt een greep gedaan uit het Groeifonds, om die bevriezing deels te financieren.
Opportunisme
In eerste instantie wordt voor de accijnsdekking ruimte gezocht in de reguliere begroting. ,,Dus zeggen dat ik ermee ga stoppen is prematuur”, zegt Wennink. ,,Maar ja, als je een nationaal groeifonds als een soort politieke graaipot gaat zien, dan heeft dat niet veel zin. Dan ga ik er niet meer aan meedoen.”
“Dat fonds is er juist om risicovolle projecten te steunen die zich richten op de grote maatschappelijke uitdagingen waar veel innovatie achter zit, zoals de energietransitie. Daar plukken we pas veel later de vruchten van”, zegt Wennink. ,,Dat nu gebruiken om de accijns te bevriezen is echt kortetermijnopportunisme. We gaan de verkiezingstijd in en politieke partijen willen leuke dingen doen voor de mensen.”
Zo ligt er ook een plan om belasting te heffen wanneer bedrijven eigen aandelen inkopen, iets dat ASML vaak doet. Wanneer ASML dat doet, gaat het aantal uitstaande (beschikbare) aandelen omlaag en de winst per aandeel dus omhoog. De beurskoers doet meestal hetzelfde. Aandeelhouders profiteren daarvan.
Belasting op aandeleninkoop
“Die aandeelhouders van ASML, dat zijn onder andere institutionele beleggers. Zij zijn eigenaar van het bedrijf”, zegt Wennink. ,,Dat zijn vooral grote pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Die zien dat onze omzet groeit. Zij zeggen: koop maar aandelen in. Maar als daarop belasting geheven wordt, willen ze liever dividend. Dus dan stoppen we met inkopen en levert het de schatkist nog niks op.”
Het verhogen van belastingen is op zichzelf geen probleem, zegt de topman. ,,Maar dan moet je wel zorgen dat degenen die de belasting op moeten brengen, meer gaan verdienen. Anders worden de marges voor ondernemers steeds kleiner, is er minder geld voor investeringen en minder geld voor onderzoek en ontwikkeling.”
Er is geen politieke partij die op tafel durft te leggen dat ze zich zorgen maakt over het verdienvermogen van Nederland over tien of twintig jaar. Nee, ze willen liever zorgen dat de accijns op benzine niet omhoog gaat
Peter Wennink, ASML
En daar is volgens Wennink te weinig aandacht voor, zeker op de lange termijn. ,,Er is geen politieke partij die op tafel durft te leggen dat ze zich zorgen maakt over het verdienvermogen van Nederland over tien of twintig jaar. Of we de pensioenen en AOW dan nog wel kunnen betalen. Nee, ze willen liever zorgen dat de accijns op benzine niet omhoog gaat.”
‘Er is geen systeemaanpak’
In Azië ziet Wennink hoe het ook kan. ,,Het grote verschil dat ik in Korea zie, in Taiwan, in China en Singapore, is dat ze een langetermijnvisie hebben op grote maatschappelijke problemen”, zegt hij. ,,Ze pakken dat heel systematisch aan daar.”
Als voorbeeld noemt Wennink de energietransitie. ,,Wij denken hier in puntoplossingen. Gaan we een windmolenpark op zee bouwen of niet? Niemand betrekt bij zo’n plan een grootverbruiker van energie, bijvoorbeeld Tata Steel. En wie gaat die energie opslaan? Hoe doen we dat? Niemand voert de regie. Er is geen systeemaanpak. Dat zie je in Azië veel meer.”
Maar in een land als Nederland loop je toch veel sneller tegen bestemmingsplannen, lange procedures en belangengroepen aan? ,,Daar kun je niet alles op gooien. Uiteindelijk gaat het erom minder afhankelijk te worden van fossiele brandstof. En je kunt altijd discussiëren over wanneer wat moet gebeuren. Maar als niemand dat coördineert, dan wordt het natuurlijk nooit wat. Dan heb je losstaande oplossingen die qua tijdspad helemaal niet op elkaar aansluiten.”
Verantwoordelijke samenleving
De overheid moet daar meer ‘de regie’ pakken, zegt Wennink. Maar grote bedrijven, zoals ASML, spelen volgens hem ook een belangrijke rol. ,,Alle CEO’s van grote bedrijven die ik ken, voelen zich ook verantwoordelijk voor de samenleving. In een verantwoordelijke en veilige samenleving, kun je als bedrijf veel beter floreren. Dus moet je daar ook aan bijdragen.”
Dat gebeurt volgens Wennink in deze regio al volop. ,,Hier heb ik niks te klagen.” Sinds een aantal jaar draagt ASML miljoenen bij aan het verbeteren van bedrijventerrein De Run in Veldhoven, waar het bedrijf gevestigd is. Vorig jaar werd bekend dat de overheid, de provincie, regiogemeenten en het regionale bedrijfsleven 1,6 miljard op tafel leggen voor de bereikbaarheid van de regio.
De vraag is wel of alle gemeenten hun financiële steentje willen bijdragen. Best zou 1,3 miljoen euro moeten inleggen, maar heeft daarvoor geen kostenpost opgenomen in de begroting. Ook in Gemert-Bakel zijn er vraagtekens. Al dat gereserveerde geld gaat vooral naar Eindhoven. Waarom zouden bij daaraan bijdragen, klinkt het.
We moeten naar draagkracht bijdragen. Als er bedrijven zijn die het zich niet kunnen veroorloven? Het zij zo. De sterkste schouders de zwaarste lasten
Peter Wennink, ASML
Die twijfels zijn er niet bij het bedrijfsleven, verzekert Wennink. ,,We moeten naar draagkracht bijdragen. Als er bedrijven zijn die het zich niet kunnen veroorloven? Het zij zo. De sterkste schouders de zwaarste lasten. Daar is wel consensus over tussen de grote bedrijven in de regio.”
Aandeelhouders en de regio
En de sterkste schouders van Zuidoost-Brabant zijn in Veldhoven te vinden. ASML draagt vele tientallen miljoenen bij aan de regio, bijvoorbeeld aan infrastructuur en het verzorgen van extra techniekonderwijs op basisscholen. Het ‘regiobudget’ groeit in de komende jaren naar meer dan 100 miljoen euro.
Een hoop geld, maar ondertussen gaan er door de jaren heen ook miljarden naar aandeelhouders. Vorig jaar maakte de directie van ASML bekend dat het bedrijf in drie jaar tijd voor 12 miljard euro eigen aandelen zou inkopen.
Uiteindelijk is dit bedrijf eigendom van de aandeelhouders. Het is niet van mij. Minder dan vijf procent van die aandeelhouders zit in Nederland. De rest komt uit het buitenland
Peter Wennink, ASML
Zou ASML niet nog meer moeten doen? De regio profiteert volop van ASML, maar ASML profiteert natuurlijk ook van de regio. ,,Uiteindelijk is dit bedrijf eigendom van de aandeelhouders. Het is niet van mij”, zegt Wennink. ,,Minder dan vijf procent van die aandeelhouders zit in Nederland. De rest komt uit het buitenland. Zij zeggen: er is hier in het buitenland ook een maatschappelijk klimaat. Daar zijn wij voor.”
Goede salarissen en meer belasting
Uiteindelijk gaat het hem om de balans tussen alle belanghebbenden bij ASML, zegt Wennink. ,,Dat zijn klanten, leveranciers, werknemers, aandeelhouders en de samenleving. Het is mijn taak de balans te vinden tussen alles. Als ik alleen maar aan de samenleving denk, komen de anderen tekort.”
Wennink: ,,En natuurlijk verdienen we veel geld. Gelukkig maar. Want dat geld kunnen we investeren. Dat vloeit deels hier de samenleving in. Het grootste deel van onze investeringen in onderzoek en ontwikkeling geven we hier uit. We kunnen goede salarissen betalen waardoor er meer belasting in de Nederlandse staatskas vloeit.”
